Reisverhaal «Polen slot»

Polen en de Baltische Staten: Litouwen,Letland en Estland | Polen | 0 Reacties 19 Augustus 2019 - Laatste Aanpassing 19 Augustus 2019

Maandag 12 aug.

Sopot konden we niet bezoeken. Alle wegen waren afgesloten wegens een marathon. Het is een soort Scheveningen of Knokke aan de Oostzee. Rond 1900 van vissersdorpje door, toen onder Duits regime, het toerisme uitgebouwd tot een sjieke badplaats met veel kapitale villa’s, paviljoens en promenades. Veel architectuur nog in de originele Jugendstil. Onder de vleugels van het communisme goeddeels vervallen, maar na de vrijwording in ’89 geleidelijk aan weer opgeknapt. Helaas, ik had het graag weer gezien. Als je vaker een land of stad of gebied bezoekt omdat de veranderingen zo boeiend zijn dan kun je dat ook voor jezelf objectiveren. Je ziet niet alleen de mooiste plaatjes en de geslaagde projecten: met het zien van de omgeving, de ontwikkeling van het platteland en het leven in de suburbs bepaalt de context beter de mate van beleving en verandering.

En zo komen we kris kras door Gdansk bij Kamping Stogi 128. De camping uit de Sovjettijd in Polen waren allen genummerd en eigenlijk geen campings zoals wij ze kennen. Meest in grote natuurgebieden gelegen vakantiehuisjes, gemeenschappelijke voorzieningen met sanitair, speeltuig eet- en vermaaksruimten, zo mogelijk gelegen bij of met natuurwater, waar de arbeider voor een aantal weken gebruik van kon maken. Wie wat meer geld had of hoger zat in de partij (meestal hetzelfde) had zijn datsja of ging verder met een eigen auto. Of nam een hotel in bijvoorbeeld Sopot. Na de onafhankelijkheid zijn de kamping nummers behouden. De meeste houten hutjes (zonder voorzieningen) verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor een reeks chaletjes met voorzieningen. Een groot deel van het terrein is nu voor kampeerders, caravans en mobilhomes. Of een huurchaletje of appartementje in een groter gebouw. Maar veel meer campings kwamen erbij: particulier initiatief en vaak met betere of althans naar eigen behoefte te gebruiken voorzieningen en een bar of restaurant en WiFi. Dertien jaar geleden schreef ik in een van de verslagen: ‘het toiletgebouw was een stinkende open ruimte met vier grote gaten in de vloer waar de drollen zich tot royaal daarboven hadden gestapeld. Deze gaten, goed voor de vliegen en ander ongedierte, krijgen mijn kont nooit te zien.’ Hoe romantisch ook, dat hebben we dit jaar nog niet gezien.

Kamping Stogi 128 was prima, Aan het strand van de Oostzee in het bos. Onze elektriciteitsvoorziening schiet nog te kort om helemaal op jezelf aangewezen te kunnen zijn (zonder de herrie van een generator), maar als je de accu’s elke drie dagen even bijtankt gaat het goed. Zonnepaneeltje erbij scheelt waarschijnlijk ook al heel veel.

Rijden is ook geen straf. In deze landen, dunbevolkt en weinig verkeer schuift het gladde, door Europa betaalde asfalt onder je door, en de enorme oppervlakten aan glooiende landschappen gaan als een welkom aan elke passerende ziel voorbij. Neem daarbij de laagstaande zon en de lange maar vlijmscherpe schaduwen, dan is elke akker met een bossage, of een met lisdodden omringd meertje een fantastisch plaatje. Wandelen, noch in de bossen, noch in het vrije veld is iets om blij van te worden, de afwisseling is te schaars; fietsen gaat nog als je er van houdt; een bezoek aan een plaats of stad is geweldig te voet, maar om het land echt te zien is de auto onmisbaar.

De eerste dag op de camping gaat in ledigheid op: dat zou je het nadeel van een autoreis kunnen vinden; als je even niet oplet ben je 500 km verder. Een beetje de idee van Klair. Maar dan kunnen we schrijven, terugblikken, indrukken verwerken en plaatsen. En delen. En even niets doen doet voor mijn gevoel ook deugd.

Dag twee wordt echt Gdansk. Een van de mooiste steden van Europa. Een oude Hanzestad. Daarna een enorme sovchoze, de Leninwerf, die in 1985 in oppervlak meer dan de helft van Gdansk besloeg, en waar driekwart van de bevolking werkte. Eigenlijk de hele bevolking met alle toeleveringsbedrijven en transport erbij. Verliesgevend door de moderne automatisering, technologie en onverkoopbaarheid van de productie. Planeconomie, propaganda waar het volk vertrouwen aan zou moeten ontlenen, maar waar repressie: verhoren, martelingen en vermissingen, elk protest in de kiem smoorde.

Natuurlijk had het historisch gezien veel met WO1 en WO2 te maken maar dit was een nieuw epos. Verdelen van oorlogsbuit en land kun je aan de conferentietafel bekokstoven, maar het een volk in opstand beteugelen is moeilijker. Zo werd in 1983 een staking en de roep om meer vrijheid en een niet politieke vakbond met repressie en geweld neergeslagen, in 1988 werd er gepraat en kwam het tot overeenkomsten.

Als eerste gaan we naar het ‘Europese Centrum Solidarinosc’ op het Plac Solidarinosc. Een prachtig modern en groot gebouw bij de oorspronkelijke ‘Ingang 2’ van de werf. Geweldige architectuur, het gebouw opgetrokken in Corten staal (oppervlakkig roestend ‘pisbakkenstaal’), met de verwijzing naar de schuine lijnen en vormen van een scheepskarkas in wording. Met een museum, bibliotheken, conferentiezalen en allerlei educatieve en toeristische voorzieningen. Zelfs een daktuin met prachtig uitzicht over het vroegere, deels gesloopte werfterrein en de stad. Overweldigend en mooi. Heel anders dan de eerste keer dat ik het ‘museum Solidarinosc’ bezocht: ook daar in de buurt, toen een golfplaten loods met wat ruimtes met beeldmateriaal en een voor mij verstaanbare Engelssprekende gids bij wier gezelschap ik me mocht aansluiten. De documentatie was heel erg duidelijk: de voorafgaande geschiedenis en wereldoorlogen, de plaats van de vrijheidsstrijd in de Sovjetomgeving, de brainwash door de propagandamachine in Moskou en de rol van de presidenten en de kerk in de koude oorlog, alles was erbij gehaald om de beeldvorming waarheidsgetrouw en zo compleet mogelijk aan te bieden. Beiden waren we erg onder de indruk.

Dan de stad in. Onze ervaring is inmiddels dat je elke Oostblok stad in een dag kunt bekijken als je tenminste niet álle musea en kerken wilt bezoeken. De meeste schoonheid van de oude centra is verloren gegaan onder het communistische regime en de wederopbouw en restauratie gaat begrijpelijk maar langzaam. Zo ook in Gdansk. De prachtige markt, de patriciërshuizen langs het water en de omwalling is zeldzaam mooi, het leeft er volop en het is er erg toeristisch. Even daarbuiten vind je het kleurloze, blokvormige en smakeloze van de zogeheten socialistische volksrepubliek onder de Sovjets. Geen etalages. Kantoren, volkshuizen en theaters, concertgebouwen, scholen, sportcomplexen. Met alleen het altijd al keurig verzorgde groen en de waterpartijen. Toen in het kader van de werkvoorziening. Maar nu ook nog: alles is schoon, vuilnis wordt dagelijks opgehaald en veel wordt bijna dagelijks geveegd. Ook in de dorpen en op het onbewoonde platteland: geen rotzooi in de bermen, plantsoenen keurig en schoon. Veel bankjes en speeltoestellen. Veel afvalbakken. Wij zouden er een voorbeeld aan kunnen nemen. Maar ook hebben we het met een wafel en een drankje weer gezien. De auto, gewoon ergens geparkeerd staat er nog en er is niet ingebroken. Veiligheid voel je hier meer dan bij ons.

Typisch, in heel Polen hebben we geen etnisch andere dan blanke kleur gezien. Chinezen, die wel. Maar dat waren toeristen. Hoe kan dat? Geen moskeeën, een enkele synagoge en veel Katholieke en minder Russisch Orthodoxe kerken. Ze hebben ruimte zat, Europa is in Polen en andere voormalige Oostbloklanden zeer vrijgevig. Kennelijk hier geen asielzoekers en vluchtelingen. Ik moet erover denken. Maar eerst nog rijden we een stukje naar de grens met Litouwen. En brengen de nacht door in Morag, 100 km na Gdansk.

Bye bye Polen.