Reisverhaal «Van Battambang naar Phnom Penh»

een stukje Indochina | Cambodja | 5 Reacties 05 Maart 2016 - Laatste Aanpassing 11 Maart 2016

6. Battambang
Er is een busroute van Siem Reap naar Battambang. Bij de enige tussenhalte in Sisophon hebben we een stop gemaakt om Banteay Chhmar te bezoeken. Dit dorp is enkel te bereiken met een taxi, een dienst die ook voorzien wordt door het community based tourism project. De volgende dag nemen we dan in Sisophon de bus verder naar Battambang. Op het moment dat de bus daar aankomt, lopen horden tuktukrijders met de bus mee om toch maar een ritje te kunnen versieren. We laten ons voeren door een man die een bordje draagt waarop een aantal hotels vermeld staan. We hebben bij een van deze hotels geboekt. Het hotel betaalt de man (0,5 dollar).

een hele aanpassing na de homestay, van eenvoudig naar bombast Chinees

Nu zitten we in het centrum van de tweede grootste stad van Cambodia met meer dan 200.000 inwoners.

Het centrum van de stad is relatief klein en kan te voet verkend worden. Het meest bekende is de verzameling shophouses in koloniale architectuur. De best bewaarde vinden we in de straat met naam “street 2,5” (twee en een half, ligt tussen straat 2 en straat 3). Deze huizen zijn gebouwd tijdens de Franse bezetting, tussen 1907 en 1940. Beneden zijn er winkels, nu ook restaurants en cafés, boven wonen de mensen.

straatbeeld in Battambang

een van de vele shophouses

een van de mooist gerestaureerde shophouses, nu een populair restaurant met lekker Kmer voedsel

vanaf de eerste verdieping in het restaurant zien we op de overliggende straathoek een zaakje waar suikerrietstengels geperst worden en het sap wordt verkocht. De mensen doen goede zaken, steeds staan er klanten in de rij te wachten

daarnaast bevindt zich een Chinese school. Zo te zien aan de mooie staat van de gebouwen is dit een privé school. Ouders en motorijders brengen kinderen aan, sommige rijden tot op de speelplaats

op één moto kunnen gemakkelijk tot 4 kinderen vervoerd worden, zo zien we

zelfs jeugd en volwassenen zitten met 3 op een moto

vele kinderen krijgen geld toegestopt als ze aan school afgezet worden. Het snoepkraam is dan erg in trek bij de kinderen

deze vrouw draagt op haar hoofd een mand met schotels insecten…

Bij onze wandeling door de stad zijn er gelegenheden genoeg om foto’s te maken, niet steeds de mooiste onderwerpen

een bamboestok met 2 hangende manden volgeladen met groenten, minder belastend voor de rug, maar zwaar voor de schouder

niet overal ligt het er zo vuil bij, maar we zien toch regelmatig soortgelijke beelden

mensen vergaan hier bijna in hun eigen vuil.  Milieu-opvoeding is in België al niet gemakkelijk, hier is dat onbestaand

eetkraampjes met straatvoedsel worden hier in de stad zeer druk bezocht

een koelkast is meestal een zeer grote frigobox waar dagelijks ijsblokken in gelegd worden. Ijsverkopers doen hier goede zaken

bakkerijen hebben steeds taarten in een uitstalkast (zonder koeling)

de kleuren zien er voor de Cambodianen blijkbaar erg aantrekkelijk uit

tegen de middag staan de potten met soep en allerlei gerechten klaar voor de hongerige magen. Er worden telkens ook tafels en stoelen voorzien

op houtskoolvuren wordt het voedsel gekookt. Nadien staat het voedsel lange tijd open in de hitte

de zaken draaien goed hier

We komen voorbij een lagere school (op zaterdag) en kijken door de open ramen naar binnen. In elke klas zitten, staan en lopen zeker 40 kinderen. Leerkrachten zien er niet erg ijverig uit (ze worden slecht betaald) en alles loopt wat door elkaar.

in deze klas zit de juf verveeld op haar stoel te staren. Een kind moet aanduiden wat ieder moet lezen en afdreunen

Mooi gerestaureerd is het Gouverneurspaleis, dat in 1905 door een Italiaanse architect werd ontworpen voor de laatste Thaise gouverneur. De gouverneur heeft hier echter nooit gewoond.
De 2 kanonnen voor de toegangspoort zijn in 1789 gebouwd.

het mooi gerestaureerde gouverneurspaleis in een goed onderhouden tuin

twee leeuwen en twee kanonnen sieren de hoofdingang van het park

Battambang wordt doorsneden door de rivier Sangker. Tijdens het regenseizoen staat het water hier veel hoger en kan men per boot naar Siem Reap varen. Nu is het waterpeil veel te laag.

drijvende terrassen

enkel kleine platbodembootjes kunnen nog varen tijdens het droge seizoen

zelfs hier midden in de stad, zijn mensen bezig een bad te nemen en zich te wassen in de rivier

Het provinciaal museum is gehuisvest in een traditioneel Kmer huis uit 1968. Vandaag, zaterdag is het gesloten.

Bij de stedelijke watervoorziening staat een bord waarop vermeld wordt dat Japan financieel steunt

Frans is hier lang de voertaal geweest

niet de “gendarmerie national , wel de “gendarmerie royal”

In een stad zoals deze wordt het vuil gescheiden in zijn verschillende componenten, alles met de hand …

mensen helpen daarbij. Als ze een zeker aantal blikjes of plastic flessen binnen brengen, krijgen ze er geld voor. Voor mensen die weinig hebben is elk beetje welkom…

het gescheiden afval wordt verkleind en verpakt om gerecycleerd te worden

Wat Damrei Saa is een tempel waar aan alle toegangen witte olifanten staan.

Wat Piphettharam is een van de oudste kloosters van de stad, het werd in 1888 gesticht. Aan de noordelijke toegang staan er 2 wachters, 3m hoog. Bij de zuidelijke toegang waken 2 reusachtige yaks met slagtanden. Op het domein zien we ook de crematiepagode. We weten al dat de gestorven boeddhisten in Cambodia gecremeerd worden in een speciaal daartoe bestede pagode in een klooster.

een van de twee wachters met grafpagodes

de crematie pagode

de crematie-oven

de tempel zelf is gesloten

twee vergulde leeuwen houden de wacht

De markt is een art deco gebouw uit de jaren 1930. Waarschijnlijk is er sindsdien niets meer aan gebeurd

gedroogde vis in allerlei helle kleuren

manden vol schelpdieren

inktvissen

opgelegde groenten

aan de buitenzijde van de markt zijn er veel vrouwen die groenten en fruit verkopen

het is weer mangotijd. Met deze temperaturen (37° C) rijpen de vruchten erg snel

Met een tuktuk bezoeken we ten zuiden van Battambang het dorp Wat Kor.

de tuktukrijder van dienst is geen rijk man. Zijn tuktuk rijdt nog, maar daarmee is ook alles gezegd. Hij bedankt ons verschillende keren omdat we met hem op uitstap willen gaan

hoed op tegen de wind

Hier staan een aantal oude houten huizen. Dat van de familie Bun Roeurngs kan bezocht worden. Het huis werd in 1920 gebouwd voor een bemiddeld advocaat en zijn echtgenote. Nu woont de derde generatie hier, maar de oude dame kan geen trappen meer doen. Een neef, Franssprekend, geeft een rondleiding. Hij zou het huis wel willen erven om er een (duurder) homestay van te maken, annex café-restaurant. Ook dit huis is een paalwoning, maar gemaakt met duurdere materialen. Omdat tijdens het regenseizoen de grond nat tot zeer nat staat, en omdat het gelijkvloers dient om te werken, wonen mensen boven. De toegangstrap is in beton, dit was een teken van rijkdom. Het personeel moest naar boven via de houten trap.
Omdat het huis natuurlijk te verluchten en een goede luchtcirculatie te voorzien kwamen er openingen tussen de houten vloerplanken voor, zijn er luiken met schuine latten (persiana’s) en is er geen plafond tussen de verdieping en het dak. Het dak is bedekt met een gebakken pannen, boven de personeelsruimte zijn er golfplaten. Tijdens het Pol Pot regime en de Rode Kmer, was het huis aangeslagen voor een gemeenschapskeuken. Elke dag kregen hier 200 mensen voedsel.

enkel 100 jaar oude meubels staan nog steeds in het huis

een van de slaapkamers

de houten trap voor het personeel, een gewoonte uit de tijd dat hout in overvloed aanwezig was

en de betonnentrap voorbehouden voor de eigenaars

We rijden verder langs de Sangker rivier.

hier is een hangbrug voor voetgangers en moto’s

vredig landschap

Tijdens het regenseizoen, zo vertelt een lokale bewoner, is het waterpeil hier 18m hoger! Dan leven de bewoners van visvangst. Nu pompen ze water op voor landbouwgewassen zoals mais en chili. De tuktukrijder vertelt ons dat vele mannen uit dit gebied illegaal naar Thailand trekken om er te gaan werken, de vrouwen met hun kinderen en hun kleine landerijen blijven hier. Ook hier zijn de mensen zeer arm.

nu staat het waterpeil erg laag, vissersbootjes zijn werkloos

waterleidingen worden aangelegd om het pas aangeplante maisveld te irrigeren

hier leven mensen met nauwelijks iets van inkomen

het zijn vooral vrouwen die in het chili peperveld aan de overzijde van de rivier werken. Hun mannen verblijven ergens in Thailand om daar werk te vinden en wat geld te verdienen

Bay Damrum ligt net aan de overzijde van de rivier, daar waar er een ijzeren brug de oeververbinding vormt. Hier staan enkele bomen waarin vliegende honden hangen. Nu bij valavond vliegen ze uit om te eten. Deze dieren moeten geen voedsel jagen, het zijn fruiteters.

een boom waar veel vleerhonden aan de takken hangen

aan deze boom hangen ze in groepen tezamen

vleerhonden zijn veel groter dan vleermuizen

de dieren vliegen sierlijk

vleerhonden worden zo genoemd omdat hun kop op deze van een hond gelijkt. De naam heeft verder geen betekenis in de systematiek van de vleermuizen

7. Tonle Sap en de drijvende dorpen

Met de bus verplaatsen we ons naar Pursat, het enige stadje dichtbij de zuidoever van het Tonle Sap meer.
Tonle Sap is een van de grootste en visrijkste zoetwatermeren in Zuidoost Azië. Langs de noordzijde komen verschillende rivieren in het meer uit. Aan de zuidzijde is er de Tonle Sap rivier die bij de hoofdstad Phnom Penh in de Mekong uitmondt.

Tijdens het regenseizoen neemt de oppervlakte van het meer toe van 2500 km² tot 10 000 km² (een derde van de oppervlakte van België) en de diepte stijgt van 2m tot 14m. De reden hiervoor is dat water uit de Mekong (eigenlijk in tegenstroomrichting) naar het meer stroomt als in mei het smeltwater uit de Himalaya de Mekong vult. Als de waterhoeveelheid in de Mekong daalt, stroomt het water terug vanuit Tonle Sap naar de Mekong. Tonle Sap was uiterst visrijk, nu nog visrijk. Hierdoor worden ook watervogels aangetrokken, zij voeden zich met vis. Krokodillen komen ook in het meer voor. Het eens zo rijke ecosysteem echter is in gevaar. Door de sterke ontbossing, de overbevissing, de vervuiling en de stuwdammen in China op de Mekong, daalt het waterpeil. Ook in Thailand, Cambodia en Laos zijn er stuwdammen of worden er gepland.

Op het meer komen een aantal drijvende dorpen voor. Enkele bevinden zich in de buurt van Siem Reap en zijn uiterst toeristisch. Aan de oost- en zuidzijde van het meer komen nog drijvende dorpen voor. Wij bezoeken Kompong Luong, aan de zuidzijde. Dit dorp is een van de grootste drijvende dorpen op het meer. 70% van de meer dan 1300 bewoners is van Vietnamese oorsprong, 30% deels Kmer en deels Cham (het volk waar de Kmer in het verleden vele oorlogen tegen uitvochten. De Cham zijn moslim.

We overnachten in Pursat, de dichtstbijzijnde stad. Het is nog bijna 40 km tussen Pursat en Kompong Luong, een afstand die we per tuktuk afleggen. In het hotel hebben ze enkele vaste tuktukrijders, deze mensen zijn betrouwbaar en kennen de weg even goed als hun binnenzak. Dat is wel belangrijk want meer dan 35 km is het rijden langs de relatief drukke weg naar Phnom Penh. Pas de laatste 7 km is langs een zandpiste. Die zandpiste is korter of langer, afhankelijk van de grootte van Tonle Sap.
Naarmate we verder langs de zandpiste rijden, staan de gebouwen hoger en hoger van de grond (paalwoningen). Op een bepaald moment is het gedaan met gebouwen, waarschijnlijk komt het meer soms tot hier bij de hoogste waterstand. Aan de begroeiing te zien is het wel al wat jaren geleden dat deze hoge waterstand nog voorkwam. Er liggen massa’s vuil, vooral plastic afval, overal verspreid.

Voordat we het meer bereiken zien we langs de zandpiste heel eenvoudige en armtierige bewoningen van mensen die hier een beetje willen meepikken van het toerisme. Bij hoge waterstand komen deze houten barakken onder te staan.

de huisjes liggen langs de zandpiste en staan in het overstromingsgebied

in deze kotjes wonen gezinnen en drijven ze nog handel in sommige gevallen

een constante in elk van deze huisjes is dat er veel kleine kinderen rondlopen

hier worden enkele koeien gehouden. Zoals overal hebben die dieren zeer weinig te eten

net zoals in elke kleine of grote nederzetting, is ook hier een eenvoudige eetgelegenheid te vinden

Een watergeul  komt hier in Tonle Sap uit. In deze rivier liggen boten van bewoners van de drijvende dorpen. Voor het rondvaren van toeristen heeft de dorpsgemeenschap een roterend systeem uitgewerkt zodat iedere bewoner die wil, af en toe wat bijverdient.

de bootjes met een dakje liggen te wachten op toeristen

iedereen moet verplicht een reddingsvest dragen

naast de rivier, eerder een vaargeul, ligt heel wat plastic afval. Soms komt die rommel terecht in de maag van een koe, die in de zakjes op zoek is achter voedsel

de beste bootjes zijn soortgelijk van vorm en van kleur, inclusief de versiering

Eenmaal we voorbij drijvende huizen en woonboten komen zien we dat de drijvende huizen houten constructies zijn die onder de vloer bamboestokken en lege ronde vaten bevatten waarmee ze boven water blijven drijven. Stijgt het waterpeil, dan gaan de woningen gewoon mee omhoog. Via touwen en palen blijven de woningen op hun plaats liggen. Als er een boot voorbij vaart gaan ze wel mee op en neer met de deining.

niet alleen menselijke bewoning drijft, hier zien we ook een drijvend varkenshok

we zien in veel woningen een hond. Zij kunnen nu eens niet achter voorbijgangers lopen

net zoals in elk ander dorp wordt ook hier handel gedreven. Deze vaten zijn wel een typische handelswaar voor drijvende dorpen

voor veel mensen is visvangst de broodwinning. De visnetten zijn groot, de zeer veel gevangen visjes zijn erg klein

als je in een drijvend dorp woont, doe je ook alles op het water. Hier een van de vele droogdokken waar aan de boten gewerkt wordt …

sommige huizen zien er veel armtieriger uit dan andere

hier en daar echter is er een mooi en 

sommige huizen zijn met bloemen en planten versierd, aan water geen gebrek om ze gezond te houden

over het algemeen is het dorp een kleurrijk geheel

veel kinderen, die dikwijls roepen naar ons en dan wuiven en handkusjes werpen

simpele krotjes maar steevast met een hoge televisie-antenne

in het Vietnamees gedeelte zien we meer woonboten en minder vlottende huizen

hier is een grote kwekerij van (waarschijnlijk) waterspinazie

regelmatig moet de bamboe onder de huizen vernieuwd worden

bamboe en hout wordt hier in verschillende zaken verkocht. Bamboe om te drijven, hout voor de palen waarmee de vlotten ter plekke blijven

huizen zoals in elk ander dorp, hier drijvend, terwijl de grond vervangen is door water

het dorp heeft zijn politiekantoor

zijn gezondheidspost, iets wat voor een ambulant ziekenhuis moet doorgaan

er zijn zelfs 2 benzinestations

en de school, ook al drijvend

in het Kmer gedeelte zijn er 2 drijvende homestays

en in het Vietnamees gedeelte is er een kerk

elektrowinkel. Er is hier geen openbare elektriciteitsvoorziening, vele huizen hebben een generator en hier worden zonnepanelen verkocht

een winkel met verzorgingsproducten, meestal ook met een beauty salon

een winkel annex bar en restaurant

we houden hier even halt

naast de vele vaste (als men op het water van vast kan spreken) winkels zijn er ook drijvende winkels meestal met groenten of dagelijkse benodigdheden

de vrouwen die deze bootjes voortbewegen zitten in hurk- of in kleermakerszit of op hun knieën vooraan op hun bootje

een dorp met alles er op en er aan, mar dan drijvend op het grote Tonle Sap meer

eens het dorp voorbij is er enkel nog bruin water te zien, zo ver het oog rijkt

8. Phnom Penh, onze laatste bestemming in Cambodia
Phnom Penh is de huidige hoofdstad van Cambodia en ligt aan de Mekong.

In vergelijking met de andere Aziatische hoofdsteen welke we al bezochten, is Phnom Penh een rustige hoofdstad. De stad heeft een oppervlakte van bijna 680 km² (het arrondissement Brussel heeft een oppervlakte van bijna 162 km²) en iets meer dan 1,5 miljoen inwoners. Hier wonen de welstellende mensen in Cambodia (in Siem Reap uiteraard ook), te zien aan de winkels met westerse dure producten en aan de auto’s.

De naam Phnom Penh betekent Penh berg. De legende vertelt dat hier in de buurt, lang geleden een oude vrouw (oma Penh) 5 boeddhabeelden vond drijvend op het water. Ze bracht de beelden aan wal en zocht een plaats voor een tempel. Die plaats werd gauw gevonden, een heuvel van 27m hoogte. Hier bij de heuvel is de stad ontstaan.

Op de heuvel staat een kleine, mooie tempel, Wat Phnom. De tempel, zoals die er nu staat dateert van 1926. Binnenin is er een beeld van een zittende boeddha, omgeven door beschilderde muren en plafond. Deze schilderingen stellen verschillende fasen in het leven van boeddha voor.
Mensen komen naar de tempel om er offergaven te brengen, fruit van goede kwaliteit en bloemen. We zien iemand flesjes water als offergave neerzetten, de flesjes worden geopend.

de toegang tot de heuvel (27m hoog) met boven de tempel

het tempeltje

muzikanten zitten achteraan te spelen

het boeddhabeeld met allerlei versieringen en offergaven

de muur- en plafondbeschilderingen

naast al dit lekkers en moois komt er ook veel geld terecht bij de beelden en in de manden

zicht van boven op de tuinen en de gebouwen dichtbij

Achter de tempel is er een stupa. Hier bevinden zich resten van een koning die in het eerste deel van de vijftiende eeuw leefde.

de stupa. Tijdens de Franse periode, bouwde de kolonialen bovenaan een houten platform en gebruikten ze de stupa als uitkijktoren

Tussen de tempel en de stupa bevindt zich het schrijn van oma Penh. Hier staat een beeld van oma Penh. Vooral vrouwen komen hier bidden en offergaven brengen.

oma Penh ziet er nog vrij jong uit!

Bij de tempel zien we kooien voor gevangen vogels, de meeste met mussen, sommige met zwaluwen. In elke kooi zitten vel tientallen vogels. Mensen geven geld aan de vogelvangers. In ruil krijgen ze een of twee vogels, die ze dan vrij in de lucht laten vliegen… . Heel rare gewoonte om vogelvangers geld te geven. Voor de mensen hier brengt de vrijlating van een vogel geluk. Hoe meer vogels ze de vrijheid geven, hoe meer geluk ze zullen kennen… .

Het gebied rond Wat Phnom was het centrum van de Franse wijk. Hier staan nog verschillende mooie en gerestaureerde gebouwen, waarvan we enkele bezoeken.

De post is in 1894 gebouwd en werd in 2001 gerestaureerd. Het gebouw heeft nog steeds dezelfde functie.

het centrale deel van de gevel

een van de zalen binnenin

De Nationale bibliotheek, daterend van 1924, bevatte een grote verzameling boeken. Tijdens het regime van de Rode Kmer echter werden de boeken bijna allemaal vernietigd. Het gebouw diende als stal. In de jaren 80 van de vorige eeuw, vulden de Vietnamezen de bibliotheek met eigen werken. 10 jaar later echter werden die per kg verkocht. Nu vullen de Franse de rekken weer met vooral Franse titels. Als we even kijken zien we reeksen encyclopedies de rekken vullen, encyclopedies zoals we kenden in onze jeugdjaren, voor het computer- en internettijdperk.

links in het Kmer, rechts in het Frans

enkele personeelsleden die handwerken of op hun mobilofoon tokkelen

De boekenplanken met allerlei soorten encyclopedies. In het westen oud papier, hier plankenvulling

er zitten enkele leerlingen te werken

naast kranten in het Kmer, zijn er verschillende in de Engelse taal

Het Raffles hotel Royal, gebouwd in 1929, verloederde op het einde van vorige eeuw. De Raffles groep nam het hotel over en opende het in 1997 in zijn oorspronkelijke glorie.

de toegang

de inkomhall

de luster hangt op in de traphal, aan het plafond enkele verdiepingen hoger

De wijk wordt gedomineerd door een modern torengebouw

de Vattanac Tower, de op een na hoogste wolkenkrabber in Phnom Penh, 188m hoog en 39 verdiepingen. De toren is eigendom van een groep rond de Vattanac bank

In de wijk bevindt er zich ook een Franse school

er is ons verteld (maar nog niet bevestigd door anderen) dat in de faculteit geneeskunde de cursussen in het Frans gegeven worden en de examens ook in het Frans afgelegd worden ….

nergens in Cambodia is er zo een gaaf grasplein te zien

Europese regels …

Het treinstation werd in 1930 gebouwd in art-deco. Omdat er al lang geen personenvervoer per trein meer is in Cambodia (en evenmin goederenvervoer) staat het gebouw er verlaten bij.

iets anders dan de gevel is er niet te fotograferen

Er zijn nog andere mooie gebouwen in de wijk

zoals dit

Iets verder lig Psar Thmei, de centrale markt. Het gebouw is in 1937 door de Fransen ontworpen in art deostijl. In 2011 werd het gebouw heropend, na een grondige restauratie, ook betaald door Frankrijk. Het centrale gedeelte onder een grote koepel is gevuld met winkeltjes die juwelen, uurwerken en brillen verkopen. Daar rond zijn er 4 armen waar kleding, elektronica en andere waren verkocht worden. Tussen deze 4 armen en rond de markt worden verse producten verkocht.

de markt, gezien vanaf een van de toegangswegen

bloemen en bloemstukken in overvloed

er zitten mensen aan de lopende band bloemstukken te maken

geschilde en in vorm gesneden kokos, verkocht voor het kokoswater dat erg goed dorstlessend is

in de centrale hall moet alles glinsteren

mensen die al dat glinsterend materiaal bij elkaar timmeren tot een juweel

al dan niet echte jade en rechts reuzen edelstenen (meer dan 5 cm diameter)

in het midden staat er een hoge zuil met in de vier richtingen een klok

kledij in de zijgangen, voor de zoveelste keer alsmaar hetzelfde. Waarschijnlijk zal de prijs hier hoger zijn dan deze die de vrouwen langs de straat vragen

de modellen zijn westers, de design oosters

buiten het gebouw wordt er vis en andere waterorganismen verkocht, in zeer grote hoeveelheden. Het ruikt hier naar verse vis, ondanks de hitte (37°C)

inkvisjes, ook al in grote hoeveelheden

zoetwaterkrabben

Buiten de hoofdwegen in het centrum zien we krotten.

de weg waarlangs deze honderden meters lange woonkazernes liggen is nochtans een belangrijke doorgaande weg

Het koninklijk paleis in Phnom Penh ligt niet ver van de Mekong. Voor het paleis is er een groot plein, waar de foto van de koning te zien is.

de blauwe vlag hangt boven aan de mast te wapperen, dus de koning is thuis

De bouw van het koninklijk paleis werd in 1866 gestart, toen de hoofdstad naar Phnom Penh verhuisde. Dit was onder koning Norodom I, die regeerde van 1960 tot 1904. Hij was de eerste vorst van de periode die aangeduid wordt als het Moderne Cambodia.

voor de rondleiding maken we gebruik van de diensten van een gids

bij de Victory Gate staan 2 soldaten. De ene is op zijn gsm aan het tokkelen, de andere hangt tegen de muur. Een andere manier dan in Londen, minder ceremonieel, meer menselijk

Even tussen haakjes
De opeenvolgende koningen in deze periode zijn tot op heden:
- koning Norodom I, regeerde van 1860 tot 1904, zoon van de vorige koning
- koning Sisowath, regeerde van 1904 tot 1927, was de jongere broer van koning Norodom
- koning Sisowath Monivong, regeerde van 1927 tot 1941, was de zoon van koning Sisowath
- koning Norodom Sihanouk, regeerde een eerste maal van 1941 tot 1955, kleinzoon van koning Sisowath Monivong
- koning Norodom Suramarit, regeerde van 1955 tot 1960, vader van koning Norodom Sihanouk
In de tussentijd van 33 jaar, was de moeder van koning Norodom Sihanou koningin, was prins Norodom Sihanouk machthebber, kwamen andere machthebbers, de Rode Kmer, …
- koning Norodom Sihanouk, regeerde van 1993 tot 2004, zoon van koning Norodom Sumarit
- koning Norodom Sihamoni, regeert sinds 2004, zoon van Norodom Sihanouk
Als een koning sterft of aftreedt, komt er een koninklijke raad samen, die de nieuwe koning aanduidt.

er staan hier verscheidene bomen in bloei, dat geeft nog een mooier zicht aan het geheel

deze bloemen gaan ’s morgens open, en sluiten zich ’s namiddags weer. Slechts enkele uren is er tijd voor de bestuiving. Door de felle kleur zullen insecten wel aangetrokken worden om de klus te klaren

De bouw vatte tijdens de beginjaren van Cambodia onder Frans protectoraat aan. Pas in 1920 was het uitzicht zoals nu. Een deel van het 16 ha grote domein is toegankelijk. De gebouwen waar de koning woont en deze waar de koningin-moeder woont zijn afgesloten. Als er officiële bezoekers zijn, of als er een ceremonie is, is een groter deel gesloten voor het publiek.

in het gebouw recht achteraan woont de huidige koning

Aan de zijde van het plein, op het terrein van het koninklijk paleis, bevindt zich het Chanchhaya-paviljoen. Het diende als danspaviljoen en werd oorspronkelijk door koning Sisowath in 1914 opgericht. De koning genoot daar van de dansen door de Apsara danseressen. Nu wordt het gebouw gebruikt als banketzaal voor een groot aantal aanwezigen. Op het terrein komt nog een kleinere banketzaal voor.

Chanchhaya paviljoen

Het meest opvallende gebouw is de troonzaal. Dit gebouw stelt de pracht en praal voor van het koninkrijk.

in het toegankelijk deel is de troonzaal het grootste gebouw

de hoge toren bevat aan de vier zijden het gezicht van de lachende boeddha. Binnenin hangen de 7-hemel baldakijnen

mooi versierde topgevels

op het dak de Naga, onder het dak de Garuda. De staatsgodsdienst voor de Kmer is een mengsel van boeddhisme en hindoïsme

Hier werden sinds 1919 alle koningen gekroond. Er vinden ook officiële ontvangsten en ceremonies plaats. Het dak werd midden de jaren 1990 door financiële tussenkomst van Duitsland gerestaureerd.
Binnen in staan 2 tronen. De hoogste wordt door elke koning slechts een maal gebruikt, dat is tijdens de kroning. In alle andere gevallen zit de koning op de lagere troon. Beide tronen bevinden zich onder 9 hemelen, een soort open baldakijnen die kleiner worden naarmate ze hoger hangen. Deze 9 hemelen bevinden zich onder de hoogste toren van de troonzaal.

een stiekem genomen foto waar de hemels goed te zien zijn

de twee tronen

toeristen mogen vanaf de geopende deuren en ramen binnen kijken, er is een absoluut verbod om foto’s te maken, dus deze zijn van internet geplukt

de plafonds en de wanden zijn beschilderd

Op het domein bevinden zich nog verschillende gebouwen, telkens in dezelfde bouwstijl. Dichtbij de troonhall bevindt zich een klein gebouw, de Koninklijke Wachtkamer. Op de dag van de kroning moesten de prins en zijn echtgenote hier wachten om op de rug van een olifant te gaan zitten. Tijdens de stoet werden zij op die manier vervoerd. Olifanten zijn echter aan het Cambodiaanse hof al meer dan 50 jaar niet meer in gebruik. Op de kroningsdag wordt de prins in een hoge draagstoel in de stoet.

de Koninklijke Wachtkamer

Een gebouw staat helemaal ingepakt. We kunnen door de doeken kijken en zijn een ijzeren constructie, een gebouw van Europese makelij. Dit gebouw is het Paviljoen van Napoleon III, gebruikt door prinses Eugenie bij de inwijding van het Suez kanaal in 1869. In 1876 werd het gebouw aan koning Norodom I geschonken. De N, afkomstig van Napoleon, kon hergebruikt worden voor Norodom. De ijzeren constructie is al vele malen gerestaureerd, maar staat sinds enkele jaren weer helemaal ontdaan van alle andere bouwelementen. We zien een foto van vroegere tijden, en het geheel is niet het meest esthetisch.

het ijzeren paviljoen, tussen gebouwen in Cambodiaanse stijl

vele mooie gebouwen

Een ander gebouw is de banketzaal. Hier mogen toeristen niet binnen.

de banketzaal

Hierna komen we bij een tweede tuin. In het midden staat de Zilveren Pagode, zo genoemd omdat de vloer belegd is met 5329 zilveren tegels, elk in de vorm van een vierkant met een zijde van 20cm, en een gewicht van 1 kg. Het grootste deel van de vloer is bedekt met tapijten. Hier mogen we rondwandelen, maar er is een absoluut fotoverbod.
Een gouden boeddha , gemaakt in 1907 voor koning Sisowath, trekt alle aandacht. Het beeld weegt 90 kg en is bezet met 2086 diamanten.

Daar achter bevindt zich op een verhoog, een 50 cm grote, zittende Emerald Boeddha.

het beeldje dat wij zien, heeft eerder een blauw uiterlijk

Nandi, de stier van Shiva, een hindoegod, is ook hier weer te zien

Aan de acherzijde van de Zilveren Pagode is er een maquette van Angkor Wat te zien

Net buiten de Zilveren Pagode zien we een ruiterstandbeeld. Oorspronkelijk was dit een standbeeld van Napoleon III, een gift van de man aan Cambodia. Men heeft echter het hoofd van Napoleon III verwijderd en vervangen door een hoofd van Norodom I. Het enige wat nog helemaal niet klopt is de steek, het hoofddeksel van Napoleon, in de rechterhand van de koning!

het ruiterstandbeeld

Rond de Zilveren Pagode is er een tuin die omgeven is door zuilengangen. De wanden ervan zijn beschilderd met vele taferelen, die echter een dringende restauratie nodig hebben. Aan een zijde zijn westerlingen bezig te restaureren. Het werk mogen we niet fotograferen, maar wat al klaar is kunnen we wel vast leggen.

een gerestaureerd stukje muur

Europese restaurateurs

hier in dit gebied bevinden zich verscheidene stupa’s. Ze bevatten de as van een of meer koningen. Deze is van Norodom Sihanouk en zijn lievelingsdochtertje dat op 4-jarige leeftijd aan een ziekte is bezweken

al de stupas zijn fijn en rijkelijk versierd

het is net fijn kantwerk

ook hier zitten muzikanten te spelen

Er zijn nog verschillende gebouwen waar onder een voormalige verblijfplaats van de witte olifanten. Die zijn echter al lang vervangen door auto’s.

In een ander gebouw zijn verschillende beelden te zien van de driedaagse ceremonie waarbij de huidige koning werd gekroond

voor de eigenlijke kroning is er een ceremonie door boeddhistische monniken geleid,

een andere door hindoeïstische brahmanen geleid

daarna wordt de prins rondgedragen

Ten zuiden van het koninklijk paleis is er een ruime esplanade. Hier bevindt zich het Cambodiaans-Vietnamees Vriendschapsmonument. Het bestaat uit een Cambodiaanse vrouw met een kind in de arm, geflankeerd door 2 Vietnamese soldaten. Het monument herdenkt de bevrijding van Phnom Penh door de Vietnamezen in januari 1979. De Rode Kmer werd dan verjaagd.

Op het kruispunt van de twee voornaamste boulevards, de Norodom en de Sihanouk boulevard, is het Onafhankelijkheidsmonument opgericht. Het herinnert aan onafhankelijkheid van Cambodia van de Fransen in 1953. Het monument werd ontworpen door de bekende Cambodiaanse architect Vann Molyvann, die zijn stiel in Frankrijk, onder leiding van Le Corbusier geleerd heeft. Het werk is versierd met honderden Naga’s, herinnerend aan het glorierijke verleden van de Angkor tijd.

Ten noorden van het Koninklijk Paleis, bevindt zich het Nationaal Museum, gebouwd gedurende 3 jaar in de jaren 1920. Er zijn vele belangrijke beelden uit de Angkor en de pre Angkor tijd terug te vinden. De collectie is mooi, maar het opzet is erg verwarrend en oud. Het Nationaal Museum in Siem Reap is daar tegen veel en veel mooier.

het gebouw van het Nationaal Museum

de binnentuin is mooi en een oase van rust

stiekem genomen foto een stuk van een enorme liggende Vishnu. Het oorspronkelijke beeld was ongeveer 6m lang

in de inkomhall staat er een Garuda

In Phnom Penh zijn er verschillende organisaties werkzaam in de sociale sector. Ze runnen een winkeltje of een restaurant. In de restaurants werken vooral kansloze jongeren, mensen met een handicap vnl. door de landmijnen of vrouwen en meisjes die uit de gedwongen prostitutie werden gered. Zij krijgen een opleiding in de horeca. In de winkels worden producten verkocht geproduceerd door dezelfde groepen mensen, of mensen uit de landelijke gebieden in Cambodia.

“Lotus Blanc” een restaurant waar voormalige straatkinderen een scholing en praktijk krijgen

“Friends” waar voormalige straatkinderen onderwijs, scholing, praktijk, maaltijden, gezondheidszorgen, tijdelijke overnachting, … . Het eten is er werkelijk zeer lekker, de totale opbrengst gaat naar het project

---------------

Tot slot zijn er 2 bezoeken, aan elkaar gekoppeld, over een donkere tijd in de hedendaagse Cambodiaanse geschiedenis, de tijd van de Rode Kmer van Pol Pot.

Op 17 april 1975 marcheerde Pol Pot met zijn troepen in Phnom Penh en namen ze de stad in. De bewoners werden uit hun huizen gejaagd met de smoes dat de Amerikanen Phnom Penh zouden bombarderen. Dagen moesten de mensen richting dwangarbeidsplaatsen marcheren zonder veel voedsel of drank. Velen stierven al voor ze ergens aankwamen. Kort nadien werden intellectuelen, rijken, leraars en ieder die niet paste in het proletariaat gevangen genomen.

Op 8 januari 1979 werd hij en zijn Rode Kmer door Vietnamese troepen verjaagd. Gedurende 3 jaar, 8 maanden en 22 dagen heerste er een verschrikkelijk schrikbewind in het land waarbij ¼ van de bevolking werd uitgeroeid in een vreselijke genocide. In de stad Phnom Penh is er het Toul Sleng Genocide museum, een vroegere school. Buiten de stad is er Choeung Ek, beter bekend als de Killing Fields, op de plaats van een voormalig Chinese begraafplaats.

een overblijfsel van een Chinees graf

We hebben verschillende westerlingen gezien die deze plaatsen tijdens hun vakantie niet wilden bezoeken, maar ter plekke zien we heel veel blanken die de harde realiteit wel onder ogen willen zien. Er zijn ook verschillende klassen met schoolkinderen.

Pol Pot was geboren in een welstellende familie. Hij studeerde in Frankrijk en sloot zich daar rond 1950 aan bij de Franse communistische partij. Terug in Cambodia in 1952, stichtte hij wat later de Cambodiaanse communistische partij. In die tijd was hij ook leraar. Hij klom snel op in zijn partij en werd partijsecretaris. De Chinese communistische partij was zijn voorbeeld. Hij had het plan een betere staat te vormen gebaseerd op Marxistisch-Leninistische principes. Het simpele boerenleven was voor hem het ideaal. Daar rekruteerde hij simpele jongens om zijn leger te vormen, de Rode Kmer, in Cambodia gekend als de Kmer Rouge. Met dit leger viel hij in 1975 binnen in Phnom Penh. Het centrale comité van de partij werd Angkar genoemd. De partij kreeg de naam Democratic Kampuchea in 1976.

een oude foto van Pol Pot, in de kledij van de Rode Kmer

de communistische utopie van Pol Pot

uniform kledij van de Rode Kmer

Pol Pot werd steeds meer paranoide. Het land moest zelf voorzienend worden, de grenzen werden volledig gesloten en iedereen moest helpen om het doel te bereiken. Er moesten kunstmatige meren gebouwd worden zodat het hele jaar door rijst kon worden geteeld. De rijstopbrengst moest immers verdrievoudigen. Alle mogelijke machines werden vernield, al het werk moest door de bewoners gebeuren, die 18 of meer uren per dag uiterst zware handarbeid moesten verrichten. Wie niet voldeed werd gevangen genomen. Velen echter stierven van het harde werk, de ontbering, veel te weinig voedsel en mentale vernederingen.

regels voor diegenen die nog in vrijheid waren…

hier werk in een rijstveld

alles wat de handenarbeid kon verlichten was kapot gemaakt, niet alleen voor de landbouw, maar ook voor de industrie. Alles wat niet te maken had met de voedselproductie was verboden, kapot gemaakt

opdat de boeren zouden blijven bestaan moesten ze zich massaal voortplanten. Gedongen huwelijken waren schering en inslag. Hier een tekst van een vrouw die daarover getuigde

DE VERDERE TEKST BEVAT CHOQUERENDE WOORDEN EN BEELDEN. LEES DIT AUB NIET TENZIJ JE TEGEN DE HARDE REALITEIT KAN. Deze info is zoal wij ze gehoord en gelezen hebben (audioguide en teksten, zelfde bewoordingen, rauw en hard)

De enige mensen die mochten overleven waren de boeren, al de rest werd gevangen genomen in kampen. Toul Sleng was zo een kamp, dat werd geïnstalleerd in een vroegere school. Verder werd ook iedereen waarvan hij dacht dat ze ergens tegen hem zouden zijn, werden opgesloten. De kampen kregen een naam, Security + een nummer. Toul Sleng was S-21.

op dit voormalige schooldomein staan 4 dergelijke gebouwen. Hier werden de mensen gevangen gehouden, gefolterd en werden bekentenissen afgedwongen. Eens ze bekend hadden werden ze gedood op een vreselijke manier

doordat de gevangenen vastgeketend waren was er geen mogelijkheid om aan de folteringen te ontsnappen

door deze lange rijen ketens werden de gevangenen met hun voeten naar elkaar toe, in rijen naast elkaar gelegd en vast gemaakt aan hun voeten. De ketens zelf waren aan sterke haken in de grond vastgemaakt. Niemand mocht bewegen

een foto van een kamer vol gevangenen op deze manier 

slechts enkele kinderen hebben het kamp overleefd. Hier een foto van hen

In die kampen werden mensen bij het binnenkomen gefotografeerd en geregistreerd. Ze werden geketend in hun cellen en werden 3 mal per dag in een ondervragingskamer gebracht, waar ze vreselijk gefolterd werden tot ze bekenden wat ze hadden misdaan.

iedereen werd gefotografeerd en alle persoonsgegevens werden genoteerd. Dan werd er punctueel van elke gevangene een dossier aangelegd waar alles vermeld werd. Dit dossier werd minutieus bijgehouden tot en met de executie.

de haren van de meisjes en vrouwen werden kort geknipt, geen persoonlijkheid, iedereen gelijk

in het eerste gebouw gebeurden de ondervragingen. De gevangenen werden daarvoor alleen in een kamer (voormalig klaslokaal) gebracht en gefolterd. De staaf met de twee halve ringen was vastgemaakt aan de bedbodem, de voeten zaten in de halve cirkels zodat het voor de gevangenen niet mogelijk was zich te bewegen

de regels die van toepassing waren tijdens de ondervragingen

een van de technieken om mensen te folteren werd hier toegepast. In plaats van de klimtouwen voor schoolsport, werden gevangen met de handen op de rug gebonden, omgekeerd aan de haken via touwen opgehangen. Wanneer een slachtoffer dan ongeveer het bewustzijn verloor werd hij of zij op en neer gelaten zodat het hoofd in de kruik onderaan terecht kwam. Die kruik was gevuld met water met daarin een opgeloste meststof. Deze en andere foltertechnieken dienden om bekentenissen af te dwingen

een van de gebouwen, waarin veel gevangenen waren ondergebracht, was aan de buitensijde met prikkeldraad afgespannen. Kwestie dat de gevangenen geen zelfmoord zouden kunnen doen op weg naar de ondervraag- en foltercel. Eerst moest er bekend worden voor de gevangen dood mochten gaan

hier zijn de cellen net groot genoeg om een mens, liggend op de grond, plaats te bieden. Er was een fles en aan pot aanwezig voor de behoeften. Als er ook maar iets naast het recipiënt terecht kwam, moest dat met de tong opgelikt worden

Eens de bekentenis afgedwongen en op papier gezet, konden ze vermoord worden. In het begin gebeurde dat in kamp S-21. De doden werden in massagraven geworpen. Toen er geen plaats meer was in S-21 werden de ter dood veroordeelden (en dat was iedereen die in het kamp terecht kwam) ’s nachts in een vrachtwagen geladen en vervoerd naar Choeung Ek, en dit vanaf midden 1976. Hierdoor werd ook de kans op epidemieën veroorzaakt door rottende lijken verminderd. Mensen mochten immers niet sterven voor ze volledige bekentenis hadden afgelegd over hun kennissen en hun verraad (mensen wisten niet wat ze misdaan hadden, maar ze werden gefolterd tot ze eindelijk iets bekenden)

aan deze boom op de Killing Field, hingen de luidsprekers. Overdag schalde propaganda van de partij, ’s nachts waren er liederen, waarbij de volumeknop nog hoger werd gedraaid zodat niemand in de omgeving het geschreeuw van de mensen zou kunnen horen.

slechts enkele mensen hebben het kamp overleefd, omdat zij kennis en kunnen hadden welke het regime zo nodig had. Daartoe waren ook twee tekenaars. Van hen zijn de tekeningen die de wereld laten zien wat er gebeurd is. Hier de aankomst van een vrachtwagen waarbij de slachtoffers geblinddoekt waren. Iedereen wordt hier opnieuw geregistreerd

Daar werd opnieuw iedereen geregistreerd, voordat ze met hakbijlen, bamboestokken of welk ijzeren voorwerp ook, werden dood geslagen, waarna, voor de zekerheid, ook nog hun keel werd over gesneden.

pas in het jaar 1978 was de aanvoer van ter dood veroordeelden zo groot dat ze niet dezelfde nacht gedood werden. Deze barak was de lokale gevangenis, zonder enig raam, waar de gevangenen gestockeerd werden

wapens waarmee de slachtoffers werden doodgeslagen. Onderaan de ketens waarmee de gevangen werden vastgemaakt aan de grond, mens naast mens

Dat gebeurde bij het massagraf, waar de doden invielen.

massagraf

plaats van een onderzocht massagraf. Mensen gooien hier hun polsbandjes of geld, net zoals ze in de tempels offeren

in dit massagraf werden resten van 166 mensen terug gevonden, echter geen schedels

in de meeste graven werden resten van lompen of kledingstukken terug gevonden

kinderkleedje en oorring gevonden in een massagraf

een ander massagraf met resten van ongeveer 100 gevangen vrouwen en kinderen, de meeste naakt

vlakbij het graf staat een dikke boom waar men bij de ontdekking bloed, stukjes van hersenen en ander delen van hoofdjes vond. Hier werden de babys en kleine kinderen bij de voeten genomen en tegen de boom doodgeslagen. Een van de leuzen van de partij was: als je gras wil vernietigen, moet je dat tot en met de wortel doden. Opdat de kinderen hun ouders nooit zouden kunnen wreken, werden ze mee gedood

mensen hangen ook hier hun armbandjes

Omdat de mensen luid schreeuwden klonk hier luide muziek zodat niemand hen geschreeuw kon horen. Daarna werd er DDT over de lijken uitgestrooid, waarna de put werd gevuld.

verblijfplaats van de executie-uitvoerders. Ook zij mochten geen enkele schijn van reactie bieden tegen hun opdrachtgever, Pol Pot en zijn regime

opslagplaats voor chemicaliën. Deze werden over de lichamen uitgestrooid om 2 redenen: ten eerste om de stank van de rotting tegen te gaan. Ten tweede, om er zeker van te zijn dat eventueel nog overlevenden in het massagraf snel zouden sterven

bladstengel van een soort palm, dat als scherp mes kon gebruikt worden om de keel over te snijden

op het domein was er een barak waar de moordwapens werden bewaard. Slachtoffers werden niet doodgeschoten, want kogels kosten geld (ze werden in China aangekocht)

het omliggende land is waterrijk. Daarom moesten gevangenen hier een dijk bouwen

In het begin kwam er zo ongeveer om de tien dagen een vrachtwagen met gevangenen aan, tegen het einde kwamen meerdere vrachtwagens per nacht aan.

de locatie straalt nu rust en vrede uit, in schril contrast met het verleden

Twee dagen na de bevrijding van Cambodia door de Vietnamezen, ontdekten ze beide plaatsen. Maar tijdens die twee dagen zijn er veel documenten en bewijzen vernietigd, waardoor het onmogelijk was om na te gaan wie allemaal slachtoffer was van het regime.

net voor de bevrijding door de Vietnamezen werden de laatste gevangen in Toul Sleng gedood. Daarna vluchtte de kampleiding weg. Deze doden zijn hier begraven op het domein van Toul Sleng.

elke maand worden resten van botten en kledij verzameld. Ze komen uit de aarde naar boven doordat de wind het oppervlakkige zand weg blaast

er worden ook vele tanden gevonden. Tanden die los gekomen zijn door de ontbering, tanden die als folterpraktijk werden uitgetrokken, …

De internationale gemeenschap echter stond achter de Rode Kmer. Tot 1993 had de officieel erkende regering(deze van Pol Pot) zelfs een zetel in de UNO! Een van de weinige diplomaten die Cambodia mochten bezoeken tijdens de tijd van Pol Pot, was de Zweed, Gunnar Bergstrøm. Hij was pro Pol Pot en werd waarschijnlijk tijdens zijn bezoek zand in de ogen gestrooid. Hoewel er berichten uit het land kwamen over vreselijke omstandigheden waarin de bevolking gedwongen werd te werken, deelde de Zweed mee, dat dit helemaal uit de lucht gegrepen was. Zweden steunde officieel het regime. De wereld sloot de ogen voor de terreur. Het duurde dertig jaar voor het tribunaal van de VN de voornaamste bevelhebbers van de genocide hebben veroordeeld. Pol Pot stierf in 1998, terwijl hij enkel onder huisarrest stond!

Pas in 1999 (na 20 jaar de waarheid verdoezeld te hebben) was er een overeenkomst tussen de VN en Cambodia om een internationaal gerechtshof op te richten tegen de leiders van de genocide. Het tribunaal was pas in 2007 operationeel. 4 Leiders, waaronder Duch, de leider van S-21, werden veroordeeld voor een lange gevangenisstraf. Duch ging in beroep en kreeg dan levenslang.

naar schatting zijn er in Cambodia zo wat 300 Killing Fields. Deze bij Phnom Penh is de grootste en belangrijkste. Choeung EK (zoals dit Killing Field genoemd wordt) Memorial is een staatsmonument. Een 39m hoge stupa werd hier in 1988 opgericht. De stupa herbergt kleding, schedels, beenderen en voorwerpen waarmee de slachtoffers werden gedood. Hier liggen resten van 8985 mensen, minder dan de helft van het vermoedelijke dodental. Nog steeds komen hier, vooral tijdens en na het regenseizoen, beenderen, kledingresten en schedels naar boven

op de vier hoeken een beeld van Garuda, symbool van de Hindoe

op het dak Naga slangen, symbool van de boeddhisten

op vele schedels kan men zien (wetenschappelijk onderzocht) met welke voorwerpen ze ingeslagen zijn

alle schedels zijn gewassen, gereinigd, ontsmet en wetenschappelijk onderzocht

Deze bezoeken waren niet de meest aangename, wel erg interessant.  De geschiedenis herhaalt zich steeds, genocide is nooit ver weg in de wereld.

Een mooie afsluiter voor elke dag is een wandeling langs de rivier. Phnom Penh wordt voor het grootste deel aan de oostelijke zijde begrensd door de Tonle Sap rivier. Ter hoogte van het koninklijk paleis komt de Tonle Sap in de Mekong uit. Iets meer zuidelijk splitst de Mekong en wordt westelijk de Bassac rivier gevormd die ook naar het zuiden loopt, min of meer evenwijdig met de Mekong.

In feite begint de Mekong delta in Phnom Penh en breidt ze verder uit in Vietnam. Al het water komt terecht in de Zuid-Chinese Zee.

op deze kaart worden de drie belangrijke waterlopen in Cambodia weergegeven

rechts komt de Tonle Sap (op de voorgrond) in de Mekong

toeristenboten varen op de rivieren

de Mekong is hier zelfs tijdens het droge seizoen zeer breed

bootjes van mensen die dat als woonhuis gebruiken. Ze leven van de visvangst, zeer kleine visjes, die ze direct moeten verkopen. Ze hebben immers geen ijs om te koelen, dat kost te veel

aan de landzijde van de oever staan gebouwen met slechts enkele verdiepingen. De meeste zijn goed onderhouden

Zowat 4 km ten zuiden van de stad ligt Phnom Tamao. Het gebied wordt hier als zoo benoemd, in feite is het een centrum waar gevangen en gekwetste dieren worden opgevangen. Ze blijven in het gebied. Mogelijke nakomelingen worden meestal terug uitgezet in de natuur, op plaatsen waar ze min of meer veilig zijn. De ganse opzet wordt betaald door sponsorgelden. Enkele organisaties zoals Cambodian Wildlife en Free the bear werken hier aan mee. De beren worden in het gebied gehouden, momenteel zijn er 138. De vraag vanuit China naar de berengal! Is immers zo belangrijk, dat elke vrije Maleise beer of Honingbeer (Helarctos malayanus) en Aziatische Zwarte Beer of Kragenbeer (Ursus thibetanus) gestroopt wordt. Bij de Aziatische olifant (Elephas maximus) en bij de Indo-Chinese tijger (Panthera tigris corbetti) wonen permanent bewakers omdat zo een dier heel veel waard is voor de Chinese geneeskunde.

Vele van de dieren welke we zien worden jong als huisdier gehouden, dikwijls in kleine kooien, worden voor medicamententests gebruikt, worden als attractie voor toeristen gehouden, ….. .

We gaan met een organisatie en gids naar het gebied, zodat we ook hier en daar achter de schermen kunnen komen.

bij de toegang zijn er enkele meren waar watervogels te zien zijn, waaronder de pelikaan

Makaken leven hier in het wild. Ze weten dat hier voedsel is, dus ze blijven hier. Vele wijfjes hebben een jon

de wijfjes beschermen hun jongen

een jong dat alleen op stap is, voor even maar

dit hert komt gemakkelijk naar de mensen en zeker zoals hier naar de gids. Het was ook ooit een verwaarloosd huisdier.

er komen hier (en in Cambodia) een zestal verschillende hertensoorten voor

dit mannetje heeft een mooi gewei. Elk jaar wordt het afgeworpen (door met zijn kop tegen een boom te schuren tot het gewei afvalt) , en een tijd nadien wordt een nieuw gewei gevormd

dit dier is uit zijn verblijf geraakt en loopt op de plaats waar mensen hun middagmaal eten. We zien hem in een nog niet gereinigde maar verlaten wokpan de restjes rijst opeten

deze papegaai werd ook in beslag genomen

een varaan

een andere soort varaan

een soort civetkat. In beslag genomen omdat het dier moest dienen om met koffiebessen gevoed te worden, zodat de vrije koffiebonen in de keutels terug te vinden zijn. Ze hoeven dan enkel nog gebrand te worden. Deze koffie werd ook op Java geproduceerd

krokodillen worden gevangen voor het vel (lederwaren) en voor het vlees. Ze liggen rustig in het water, af en toe valt een makak in hun water en wordt meteen verorberd door een krokodil

voor de otters koopt de gids vis. De dieren komen bijna uit de hand eten

de vis wordt gepakt met de voorpoten

de dieren moeten verschillende keren per dag gevoederd worden

deze gibbon is blind door cataract, wat door zijn eigenaar niet werd verzorgd

een andere gibbon die graag naar de gids komt

deze gibbon wordt graag op de rug gekrapt

de Zwartscheendoek, een langoer, werd als jonge aap aangetroffen in een huis als huisdier

uilen worden ook gevangen, maar niet op een goede manier verzorgd

naast uilen worden ook roofvogels gevangen en in slechte omstandigheden gehouden

een olifantenwijfje, erg gewild voor de slagtanden. In de Chinese geneeskunde worden die gemalen tot poeder. Men zou even goed menselijke nagels kunnen gebruiken, zelfde samenstelling

deze olifant was met zijn poot in een olifantenval getrapt. Men heeft het dier kunnen bevrijden, maar het onderste deel van de poot is geamputeerd. Het dier draagt nu een protese

een Aziatische tijger(in)

de beer weet dat er fruit verstopt zit in het bakje. Hij staat op zijn achterpoten en haalt met behulp van zijn voorpoten het fruit uit het bakje

hier is het slabbetje van de Honingbeer goed te zien

Langs de weg naar het zuiden zijn er veel fabrieken, een aantal behorend tot de textielindustrie. Veel van deze fabrieken zijn nieuw gebouwd, door Chinezen. “Made in China” wordt nu voorbijgestoken door “made in Cambodia” omdat de lonen hier beduidend lager zijn. De vrouwen worden ‘s morgens en ’s avonds terug naar hun dorpen gevoerd per vrachtwagen. We zien tientallen vrachtwagens vol met vrouwen, rechtstaand zoals sardienen in een blik. Achter de laatste vrouwen is er geen enkele vorm van bescherming, ze kunnen zo uit de vrachtwagen vallen

Het huis waar we verblijven in Phnom Penh is van een vrouw, wier man kunstschilder en architect was. Zij hebben vele jaren in Frankrijk en Franse koloniën in Afrika gewoond.

het huis waar wij overnachten, gezellig ingericht, met tientallen schilderijen van You Kihn

de man schilderde vooral vrouwen. Het lijden tijdens de vele oorlogsjaren speelt dikwijls mee

De man is overleden, de vrouw is enkele jaren geleden een schooltje gestart voor kansloze kinderen. Eerst was het schooltje naast haar huis in Phnom Penh. Maar toen de huur ten einde liep, is het schooltje verhuisd een eind buiten de stad. Hier is immers veel ruimte voor de kinderen.
Niet ver van Phnom Tamao ligt het dorpje Tonle Bati. Hier heeft de weduwe van You Kinh een nieuw schooltje opgestart voor kansloze kinderen. Ze nodigt ons uit het schooltje te bezoeken.

bouwwerken zijn hier nog volop aan de gang

dit is het administratieve gebouw van een school die er helemaal anders uitziet dan de standaardschool in Cambodia

het is deze avond feest. De kinderen zijn bezig met de voorbereidingen en opvegen hoort daar ook bij (net zoals vroeger bij een opendeurdag onze leerlingen het labo ook in orde maakten)

hier wordt een fietsparcours aangelegd, in het midden komt er een van de zwembaden

alle fietsen staan mooi op een rij, en niet zoals in de vele scholen die we al gezien hebben, kriskras door elkaar

een grote speeltuin

een zwembad voor de kleinsten. In Cambodia zijn er veel rivieren en meren, ook naast de school is er een groot meer. Vele mensen kunnen niet zwemmen, met alle gevolgen van dien. Hier leren de kinderen zwemmen, net zoals vele andere sporten

lagere schoolkinderen in het zwembad

Deze school is een privé school. Kinderen van ouders die kunnen betalen, leveren een geldelijke bijdrage, net zoals in de andere privé scholen. Hier echter mogen ook kinderen komen van arme mensen. Sommige “betalen” met een zekere hoeveelheid rijst die of een hoeveelheid fruit die ze zelf kweken. Hierdoor heeft de school niet voldoende inkomsten om alle leerkrachten te kunnen betalen. Muoy, de vrouw welke de school heeft gestart, doet daarom beroep op vrijwilligers om les te komen geven. Vele van die vrijwilligers zijn blanken, maar er zijn ook enkele Aziaten. De kinderen krijgen les in het Kmer, maar ook in het Engels en het Frans. Bedoeling is de kinderen zoveel als kan mogelijkheden te geven in het leven.
De schoolpedagogie is Montessori. http://seametreycambodia.org/ voor wie er meer over wil weten
Een Belgische arts was de eerste en nog steeds een van de sponsors.

het domein wordt goed onderhouden. De kinderen zien er gelukkig uit. Het is hier een paradijs in vergelijking met de staatsscholen

Vrijwilligers komen hier voor een half of een gans schooljaar.
Het staatsonderwijs in Cambodia is ronduit slecht. Per dag zijn de kinderen in de staatsscholen 2 tot 3 uur op school. Leerkrachten verdienen zo weinig dat er geen gekwalificeerd personeel te vinden is in die scholen. Vele ouders proberen de eindjes aan elkaar te knopen en toch hun kinderen naar private scholen te sturen. Dat kost (volgens de getallen die ons verteld zijn) 800 dollar per schooljaar, een erg hoog bedrag voor vele mensen. Hier leren de kinderen een aantal vakken die ze (of de ouders) kiezen. Velen kiezen voor talen omdat dit mogelijkheden opent naar de buitenwereld.
In privé scholen hebben de kinderen zowel ’s morgens als ’s middags les.

deze kinderen maken mandjes in bananenbladeren. Hierin zal fruitsla komen voor het feest deze avond. Bananenbladeren worden in Azië veelvuldig gebruikt als inpakmiddel voor rauw of te koken of te bakken voedsel

deze kinderen zullen de fruitsla maken. Ze zullen ook leren dat eerst de handen moeten gewassen worden voor ze voedsel vast nemen, iets wat hier onbekend is

we brengen een bezoekje aan een kleuterklasje. Hier zijn de leerkrachten uitsluitend Kmer en gemotiveerd. Zij ontvangen een loon.

Ten noorden van Phnom Penh liggen 2 eilanden in de Mekong. Wij bezoeken het grootste Koh Deik, dat een lengte heeft van ongeveer 10 km. De eilanden zijn enkel per ferry te bereiken.

eerst moeten we via een brug, de Chinees-Cambodiaanse Vriendschapsbrug, de Tonle Sap rivier over.
Op het schiereiland waar we nu zijn, zijn er Chinese fabrieken, Chinese gebouwen, Chinese hotels en Chinese restaurants. Dat is zoals overal ter wereld wat Chinezen doen met arme landen. Ze geven wat infrastructuur, die door Chinezen ter plekke wordt aangelegd, en ze nemen veel in dit geval grond (Cambodia heeft niet veel anders kostbaars) om er hun gebouwen en bedrijven neer te planten

omdat het waterpeil laag is, moeten alle voertuigen via een zandpiste naar beneden en weer naar boven. 4 jaar geleden was de laatste maal dat de Mekong tijdens het regenseizoen heel erg hoog stond

de arm van de Mekong die we per ferry over steken. Aan de andere zijde van het eiland is de Mekong bijna even breed dan hier

Slechts 15 km verwijderd van Phnom Penh, komen we in een totaal andere wereld terecht. Het grootste deel van de wegen hier is zandpiste. Met de tuktuk geraken we overal.

met deze tuktuk en zijn chauffeur Dara hebben we de laatste dagen Phnom Penh en vooral de omgeving bezocht

omdat de helling steil is en uit los zand bestaat, moeten tuktuks geduwd worden bergop en tegen gehouden worden bergaf op de op- en afrit aan beide zijden van de rivier

Het is erg rustig op het eiland. De bewoners kweken mais en fruit, ze houden ook vee.

kleine perceeltjes voor de landbouw

mangobomen staan dikwijls bij de woningen

evenals het vee en de bananenplanten

tussen al de magere koeien waar de ribben zelfs uitsteken, zien we hier een beter gevoede stier. Misschien is hij wel dé stier van het dorp

Hun voornaamste bron van inkomen (volgens de reisgids) is echter zijdeweverij. Huizen zijn hier paalwoningen. Op de gelijkvloerse verdieping staat bijna overal een of meer weefgetouwen. We houden halt bij een huis waar een van de bewoonsters Engels spreekt.

bijna onder elke woonst staat en weefgetouw, hier en daar zien we een vrouw bezig. Weven gebeurt enkel tijdens het droge seizoen. Tijdens het regenseizoen is er werk op het veld

Mensen kopen zijde in, de zijde is Cambodiaans, maar de grond op het eiland is niet goed om moerbeibomen te laten groeien. De zijde komt ruw toe en ongekleurd. Soms wordt er ook katoen gebruikt, die deels van het eiland afkomstig is.
De vrouw, haar zus en haar moeder weven hier. Er staan dan ook 3 weefgetouwen.
Vroeger werkte de vrouw in een fabriek, waar ze goed geld verdiende. De dagen waren echter lang en de afstand groot. Sinds ze kinderen heeft werkt ze thuis zodat ze gezin en werk kan combineren. De inkomsten zijn kleiner, maar ze verdient toch geld voor het gezin. De man doet wat aan fruit- en maisteelt e helpt bij de verkoop. Het zijn vriendelijke mensen.

met behulp van een stuk fiets wordt de zijde op een bobijn gebracht

deze ochtend heeft oma de zijde gekleurd zonder handschoenen zodat de huid van haar handen mee gekleurd is

door de pak zijden draad beurtelings een stukje in het ene en in een ander en nog een derde kleurbad te brengen, kan een moderne sjaal geweven worden. Klassieke sjaals zijn eenkleurig of in hokjes of rijen gekleurd

we leren ook weven

het weven zelf is niet het moeilijkste, wel het opspannen van de scheringdraden en het systeem van de witte draadjes om de draden beurtelings boven en onder de inslagdraad te laten liggen

en dan is er een kamertje met afgewerkte producten, van de eigen familie en van buurvrouwen

Terug naar het schiereiland staan er ook enkele monniken op de overzet. Overal in Cambodia komen we ze tegen, net zoals we ook in Laos en Thailand zagen

deze zien er nog jeugdig uit. Soms zien we ook kinderen als monnik. Door de boeddhisten worden ze allemaal met eerbied behandeld, of het nu kinderen dan wel oudere monniken zijn. Een kind naar een klooster sturen zorgt ervoor dat het les, onderdak en kleding krijgt, en dus thuis een mondje minder. Monniken moeten elke ochtend rond gaan en bedelen voor voedsel. Voor 12u ‘s middags moet hun voedsel op zijn. Voor de rest van de dag eten zij niet (hopelijk is er een uitzondering voor de kinderen)

en dan nog de skyline van Phnom Penh, beperkt tot enkele hoge gebouwen

Niet alleen leerkrachten verdienen in Cambodia zeer weinig. Ook soldaten en politiemensen moeten met een zeer laag loon door het leven. Om wat bij te verdienen is er bij deze twee categorieën en ook bij anderen nogal veel corruptie.

Op de 6-maandelijks bijgewerkte lijst waar de rangschikking van landen i.v.m. corruptie is weergegeven, staat België op plaats 15, met een corruptie-index van 77 (100 is corruptieloos, dat nergens ter wereld voorkomt). Cambodia staat op plaats 150 (van de 165 landen die op de lijst voorkomen) met een score van 21! De corruptie begint bij de politici, die zoals overal zeer goed voor zichzelf zorgen. Hier in Cambodia worden eigendommen, zoals de tempels in Angkor, verkocht aan het buitenland, niet om de openbare financiën aan te vullen, maar om de zakken van de politici te vullen. Er is slechts één partij aan de macht in Cambodia. Niet erg moeilijk, want om te stemmen moet de inwoner geregistreerd zijn en een paspoort hebben. Dat paspoort kost geld, dus vele mensen hebben dat niet. Blijkbaar zouden bij de laatste verkiezingen ongeveer 3 miljoen Vietnamezen komen stemmen zijn, elk met een Cambodiaans paspoort!

We hebben wat leren kennen van Cambodia met zijn vooral arme en vriendelijke mensen. Het land is een ontwikkelingsland. We hebben hier graag en veilig rond gereisd. Een groot deel van het land hebben we niet gezien, het is veel moeilijker te bereizen omdat er weinig tot geen toeristen komen.
Morgen reizen we naar Vietnam door.