Reisverhaal «Geheime waanzin»

Het jaar van de glimlach | Laos | 1 Reacties 24 Februari 2011 - Laatste Aanpassing 27 April 2011

Waanzinnig veel. Waanzinnig lang. Negen jaren. Zonder ophouden, dag en nacht. Overal vielen de bommen. Anderhalf miljoen ton. Meer dan twaalf ton per vierkante kilometer. Een halve ton per inwoner!
Genève '62: Laos neutraal, iedereen akkoord. t' Zal wel. In '61 al was de CIA gestart met de oprichting van een geheim leger. Met beloften over een eigen staat waren de Hmong bereid gevonden de hete kolen uit het vuur te halen. Tevergeefs, de Vietnamezen bleven oprukken. Via het Ho Chi Minh trail, van Noord naar Zuid, over Laotiaanse bodem. De Amerikanen flipten en besloten om de boel plat te gooien. Van 1965 tot 1975. Meer dan negen waanzinnige jaren lang. Vier miljoen grote bommen in 580.944 vluchten. De klok rond. Inslag om de acht minuten. Doelwit? Alles langs de grens met Vietnam waar maar enig teken van leven te bespeuren viel.

Clusterbommen braakten tweehonderd en vijftig miljoen 'bombies' uit in godsnaam! 
 
Nu, 38 jaar later heeft de waanzin nog steeds een naam. UXO (UneXploded Ordnance). Naar schatting is 30% van het moordend tuig niet afgegaan bij de impact. In Attapeu, in het zuid-oosten, merken we de naweeën van de 'secret war'. Witte jeeps met UXO opschrift rijden door de straten. In Sekong bezoeken we UXO Lao. Bergen onschadelijk gemaakt oorlogstuig in de voor- en achtertuin. In Vientiane stoppen we een bedelaar wat geld tussen zijn stompjes. Van achter een wazig vlies kijkt hij ons met zijn 'goede oog' strak aan. Wat overblijft van het andere zit op een plaats waar het niet hoort te zitten. Zwarte littekens van verschroeide huid tekenen zijn gelaat. Bham! Straight in the face. Figuurlijk voor ons, letterlijk voor hem. Verminkte lippen mompelen "bomb", "American" en ook "thank you" voor de gegeven aalmoes. Hij gaat weg. Onze pint smaakt bitter.

We bezoeken COPE (Cooperative Orthotic and Prosthetic Enterprise - http://www.copelaos.org/services.php). De ontnuchtering is groot. Lijven met ontbrekende ledematen strompelen of hobbelen door de tuin. Een kunstwerk van 'bombies' en een van gebruikte prothesen in allerlei vormen en maten. Bij gebrek aan geld vaak gemaakt met onderdelen van ... bommen. Keiharde feiten en cijfers. Echte verhalen van echte mensen in woord en beeld. In een koude grot - om een idee te krijgen van de levensomstandigheden destijds - kijken we naar een film over de ontmijningsactiviteiten van MAG (Mines Advisory Group - http://www.maginternational.org). Bommen op de speelplaats, onder het dorpsplein, in een hut ... Vaak komen de ontmijners te laat. Bijna dagelijks vallen er nog slachtoffers. Zeshonderd in 2008, 40% kinderen, 70% overleeft, 65% ondergaat een of meerdere amputaties. 
't Ziet er leuk speelgoed uit. Onwetendheid komt voor de knal... Armoede omdat de boer zijn landbouwgrond niet durft uit te breiden. Illegale handel in 'scrap metal'. 2000 Kip (20 eurocent) per kilo is meer dan motivatie genoeg om met een goedkope metaaldetector op zoek te gaan. Interview met de ouders die hun tienjarige opengereten zoon trachten te redden. Uren onderweg. Twee ziekenhuizen maar geen bloed, geen verdoving, geen medicijnen. Het hospitaal van Thakek is te ver. "Ga naar huis, opdat het kind daar kan sterven" is het advies. En zo geschiedde het. Einde van het interview. Moeder weent. Vader vloekt. Ik slik.  
Originele beeldfragmenten. "De Amerikaanse bevolking heeft het recht op de waarheid" declameert president Nixon. "Amerika is op geen enkel manier militair actief in Laos!"
Sorry guys but wir haben es nicht gewusst... 
Briefing voor de vlucht. Piloten krijgen hun laatste instructies. Voor ze gaan, buigen ze nederig het hoofd en richten hun bede tot de Heer. Voor het welslagen van de missie en een behouden terugkeer. 
Vreemd heerschap, de heer die hier zijn zegen over geeft! 
 
In de vroege ochtend verlaten we de hoofdstad en nemen een bus in noordelijke richting. Aanvankelijk baant ze zich een weg over relatief vlak terrein maar het duurt niet lang voor de motor meer dan een tandje moet bijsteken om, in de buurt van Vang Vieng, het gevaarte al slingerend over de bergkammen van het adembenemende karstgebergte te hijsen . En dat is maar het begin. Ter hoogte van Muang Phu Khoun gaan we rechts en nemen 'road 7'. Even probeer ik het aantal haarspeldbochten te tellen maar het is onbegonnen werk. Met een flinke vaart en luid getoeterd stuiven we, eenmaal bovenop de rug van de berg, doorheen dorpjes waarvan de huizen balanceren tussen asfalt en afgrond. Vanuit onze hoge positie in de bus zien we de randen van de daken op enkele tientallen centimeters voorbij flitsen. In deze hutten neem je nooit de achterdeur tenzij met een valscherm op de rug. Het leven van de bewoners speelt zich af op die enkele meters tussen weg en ravijn. Rond 17u bereiken we het 1200m hoge centrale plateau van de Xieng Khaung provincie. "Feels like home" is zwaar overdreven maar de dennenbossen brengen mijn gedachten toch even naar de kempen. Deze provincie is een van meest gebombardeerde gedurende de 'secret war'. Vrijwel elk dorp en elke stad is hier destijds met de grond gelijk gemaakt. Zowel Amerikanen als Vietnamezen hebben hier bijzonder lelijk huisgehouden. Je kan er dan ook niet omheen. Bommen  en hun onderdelen maken deel uit van het leven van elke dag. Omheiningen, steunpilaren voor de huizen, barbecues, olielampen, boten,... Je kan het zo gek niet bedenken of het is gemaakt van oorlogstuig allerhande.

Rood-witte stenen langs de paden wijzen je de veilige weg. Freewheelen buiten de aangegeven route zou wel eens voor een knallende ver(r)assing kunnen zorgen. De licht glooiende aarde is bezaaid met bomkraters. Meters breed en diep.
 

 
En tussen al de restanten van die 'geheime' wreedheid liggen de mystieke creaties van een lang vergeten volk, 2000 jaar geleden. Honderden stenen en granieten wonderen, gehouwen uit één stuk. Van enkele honderden kilo's tot tonnen zware vazen bewaren tot op de dag van vandaag the 'secret wonders' van The Plain of Jars. 

Extra filmpje bij dit verhaal: Dorp langs de rand van de weg

The Convention on Cluster Munitions, CCM, prohibits all use, stockpiling, production and transfer of Cluster Munitions. Separate articles in the Convention concern assistance to victims, clearance of contaminated areas and destruction of stockpiles. The Convention was adopted in Dublin by 107 states on 30 May 2008 and signed on 3 December the same year. The Convention became binding international law for the States Parties when it entered into force on 1 August 2010. The First Meeting of States Parties took place in Vientiane, Laos, 9 – 12 November 2010. Future States Parties will accede to the Convention by submitting their ratifications to the United Nations headquarters in New York.

Je mag eens raden wie er niet op de lijst staat van landen die dit akkoord onderschrijven...